در دنیای امروزی، مشکل ریزش مو یکی از مسائل پرطرفدار در بین مردم است. علت های ریزش مو ممکن است به دلیل عوامل مختلفی از جمله ژنتیکی، محیطی و سبک زندگی باشد. در این مقاله، به بررسی دلایل ریزش مو پرداخته خواهد شد و راههای پیشگیری و مداخله برای مقابله با این مشکل بیان خواهد شد.
خلاصه این مطلب درباره ریزش مو را در این پادکست گوش دهید:
نشانه و علائم ریزش مو
فرایند رشد مو در انسان یک چرخه بیولوژیکی پیچیده و تکرار شونده است که برای درک بهتر دلایل ریزش مو، آشنایی با آن ضروری است. هر فرد به طور متوسط حدود ۱۰۰ هزار تا ۱۵۰ هزار فولیکول مو در پوست سر خود دارد و جالب است بدانید که هر یک از این فولیکولها به صورت مستقل عمل میکنند و دارای یک چرخه رشد منحصر به فرد هستند.
این چرخه شامل سه مرحله اصلی فاز رشد فعال، فاز انتقال، فاز استراحت و ریزش است که اطمینان حاصل میکند در هر زمان، بخش عمدهای از موها در حال رشد و حفظ حجم کلی مو هستند.. ریزش مو بسته به علت آن به شکلهای مختلفی ظاهر میشود. ریزش میتواند به صورت ناگهانی و یا به تدریج بر روی سر و یا کل بدن رخ دهد. برخی از انواع ریزش مو موقتی و برخی دیگر دائمی هستند. مهمترین علائم ریزش موی ناگهانی عبارتند از:
نازک شدن موها
کاهش خط مو
خالی شدن فرق سر و تکههای طاسی شکل در سر
نواحی عفونت روی پوست سر
کاهش مو در یک الگوی غیر معمول
رشد مو بسیار کند
همچنین بخوانید: کاشت مو مشهد
علت ریزش مو در کودکان و بزرگسالان
در کودکان، علت ریزش مو اغلب متفاوت از بزرگسالان است و بیشتر ناشی از مشکلات پوستی یا عفونی است. یکی از شایعترین دلایل، کچلی سر عفونت قارچی پوست سر است که به صورت لکههای طاس و پوسته پوسته ظاهر میشود و به راحتی با داروهای ضد قارچ قابل درمان است. آلوپسی آرهآتا نیز در کودکان مشاهده میشود؛ یک بیماری خودایمنی که در آن سیستم ایمنی بدن به فولیکولهای مو حمله کرده و باعث ایجاد لکههای گرد و صاف ریزش مو میشود. علاوه بر این، کمبودهای تغذیهای مانند فقر آهن و کمبود روی یا بیوتین، مشکلات غده تیروئید کمکاری یا پرکاری و حتی برخی عادات رفتاری مانند کندن وسواسی موها تریکوتیلومانیا نیز میتوانند از دلایل ریزش مو در سنین کودکی باشند.
در بزرگسالان، ریزش موی ارثی یا آلوپسی آندروژنیک شایعترین علت است که تحت تأثیر عوامل ژنتیکی و تغییرات هورمونی مرتبط با افزایش سن رخ میدهد. همچنین، نوسانات هورمونی عمده مانند بارداری، زایمان و یائسگی میتوانند منجر به ریزش موی موقت یا دائمی در زنان شوند. عوامل استرسزای شدید فیزیکی یا روانی، از جمله بیماریهای مزمن، کاهش وزن شدید، و جراحیهای بزرگ میتوانند باعث نوعی ریزش مو به نام تلوژن افلوویوم شوند که در آن تعداد زیادی از فولیکولها زودتر از موعد وارد فاز استراحت شده و ریزش مو پس از چند ماه از واقعه استرسزا مشاهده میشود. علاوه بر این، برخی روشهای درمانی پزشکی مانند شیمیدرمانی و پرتودرمانی در ناحیه سر نیز از مهمترین دلایل ریزش مو هستند که معمولاً موقتی است.
تاثیر تغذیه نامناسب در ریزش مو
یکی دیگر از عوامل مهم و قابل کنترل از علل ریزش مو، تغذیه نامناسب و کمبودهای غذایی است که مستقیم بر ساختار و چرخه حیات فولیکول مو تأثیر میگذارد. مو یکی از سریعترین بافتهای در حال رشد بدن است و برای حفظ قدرت، انعطافپذیری و ادامه فاز رشد خود به یک منبع ثابت و کافی از مواد مغذی وابسته است.
زمانی که رژیم غذایی فرد فاقد عناصر غذایی کلیدی باشد، بدن منابع محدود موجود را به سمت اندامهای حیاتیتر هدایت میکند و رشد مو در اولویتهای بعدی قرار میگیرد که به تدریج باعث ضعف ساختاری موها، کاهش تراکم و در نهایت تحریک ریزش و نازک شدن مو میشوند. کمبود هریک از ویتامین های زیر میتواند به عنوان یک علت برای ریزش مو مطرح شود:
-
پروتئین: مو تقریباً به طور کامل از پروتئینی به نام کراتین ساخته شده است. مصرف ناکافی پروتئین منجر به "صرفهجویی" بدن در تولید مو و ورود زودرس تعداد زیادی از فولیکولها به فاز استراحت میشود که نتیجه آن ریزش موی گسترده است.
-
آهن و فریتین: کمبود آهن، که شایعترین کمبود تغذیهای در جهان است و مستقیم با ریزش مو مرتبط است. فریتین برای تولید سلولهای پروتئینی مو ضروری است. کاهش سطح فریتین، فاز رشد مو را کوتاه میکند.
-
زینک: این ماده معدنی در تقسیم سلولی فولیکولهای مو نقش کلیدی دارد و به عملکرد صحیح غدد چربی اطراف فولیکول کمک میکند. کمبود روی میتواند منجر به ریزش موشود.
-
ویتامین D: علاوه بر نقش این ویتامین در سلامت استخوان، در فرآیند تمایز سلولی و ایجاد فولیکولهای جدید نقش دارد. سطوح پایین این ویتامین با نازک شدن مو و کاهش رشد آن مرتبط است.
-
ویتامینهای گروه B بهویژه بیوتین: اگرچه بیوتین اغلب به عنوان یک مکمل برای رشد مو تبلیغ میشود، اما کمبود شدید آن نادر است. با این حال، سایر ویتامینهای گروه B مانند فولیک اسید و B12 در تولید گلبولهای قرمز که اکسیژن و مواد مغذی را به پوست سر حمل میکنند، حیاتی هستند.
تاثیر استرس و اضطراب در ریزش مو
استرس و اضطراب یکی از عوامل بسیار مؤثر و رایج در بروز و تشدید ریزش مو محسوب میشوند که نباید نادیده گرفته شوند. این تأثیر صرفاً یک واکنش ذهنی نیست، بلکه یک پاسخ فیزیولوژیک و هورمونی در بدن است که مستقیماً چرخه طبیعی رشد مو را مختل میکند. فشارهای روحی، هیجانات منفی و استرسهای شدید یا طولانیمدت (ناشی از رویدادهای روزمره، کاری، یا ضربههای عاطفی) باعث تغییرات شدید هورمونی در بدن میشوند.
به طور خاص، در زمان استرس، بدن هورمونهایی نظیر کورتیزول را ترشح میکند. سطوح بالای این هورمون میتواند بر روی فولیکول مو اثر منفی بگذارد و تعادل لازم برای رشد را مختل کند. بنابراین، مدیریت مؤثر اضطراب و گنجاندن تکنیکهای آرامسازی در سبک زندگی، نه تنها برای سلامت روان، بلکه برای حفظ و تقویت سلامت موها امری ضروری تلقی میشود.
ریزش مو ناشی از عوامل محیطی
علاوه بر عوامل درونی مانند ژنتیک، تغذیه و استرس، عوامل محیطی هم می تواند از علت های ریزش مو باشد. این عوامل بیرونی به طور مداوم فولیکولها و ساقههای مو را در معرض آسیب قرار میدهند و از این رو، کنترل آنها برای حفظ سلامت مو حیاتی است. ذرات معلق، دود، گرد و غبار و ترکیبات شیمیایی موجود در هوای آلوده میتوانند بر روی پوست سر و موها رسوب کنند. این ذرات نه تنها باعث انسداد منافذ و تضعیف فولیکول میشوند، بلکه مواد شیمیایی موجود در آنها میتوانند باعث ایجاد استرس اکسیداتیو در سلولهای پوست سر شوند. استرس اکسیداتیو فرآیند پیری فولیکولها را تسریع کرده و فاز رشد مو را کوتاه میکند که در نهایت منجر به ریزش میشود
استفاده مکرر و نامناسب از محصولات شیمیایی قوی و ضار از دیگر دلایل محیطی است. مواد شیمیایی موجود در برخی رنگهای دائمی، دکلرهکنندهها، مواد صافکننده یا فر کنندههای شیمیایی مانند فرمالدهید یا آمونیاک میتوانند به طور فیزیکی ساختار ساقه مو را تخریب کرده و منجر به شکنندگی و ریزش مو شوند. همچنین، استفاده بیش از حد از ابزارهای حرارتی مانند سشوار و اتوی مو با دمای بالا بدون محافظ حرارتی، به کوتیکول مو آسیب رسانده و باعث از دست رفتن رطوبت و افزایش شکنندگی میشود.
ریزش مو ناشی از تغییرات هورمونی
تغییرات و نوسانات در سطوح هورمونهای بدن، یکی از مهمترین و اجتنابناپذیرترین دلایل ریزش مو محسوب میشوند که میتوانند چرخههای رشد و استراحت فولیکولهای مو را به طور موقت یا دائمی مختل کنند. این اختلالات هورمونی به ویژه در زنان و در دورههای خاص زندگی مشهودتر است؛ به عنوان مثال، در طول بارداری افزایش شدید هورمونهای استروژن و پروژسترون باعث میشود تعداد زیادی از موها در فاز رشد باقی بمانند، اما دو تا چهار ماه پس از زایمان با افت ناگهانی این هورمونها، موهای اضافی که نگه داشته شده بودند به سرعت وارد فاز ریزش میشوند که این نوع ریزش معمولاً موقتی است و با بازگشت تعادل هورمونی بهبود مییابد.
از طرف دیگر، در دوران یائسگی و با کاهش طبیعی استروژن، تأثیر نسبی هورمونهای آندروژن افزایش مییابد که این عدم تعادل میتواند فرآیند نازک شدن مو در الگوی زنانه را تسریع کند. همچنین، هرگونه اختلال در عملکرد غده تیروئید، چه به صورت کمکاری و چه پرکاری، با تأثیر بر تعادل متابولیک کل بدن و ساختار پروتئینی، میتواند به طور گستردهای باعث ریزش مو شود؛ در نهایت، وضعیتهایی نظیر سندروم تخمدان پلیکیستیک نیز با تولید بیش از حد آندروژنها، زمینهساز ریزش مو در زنان میشود. بنابراین، نوسانات هورمونی، از تغییرات فیزیولوژیک طبیعی گرفته تا بیماریهای غددی، مستقیماً سلامت مو را هدف قرار میدهند.
عدم مراقبت مناسب از مو
یکی از عوامل بسیار شایع و در عین حال کاملاً قابل کنترل در ریزش و شکستگی موها، رفتارهای نادرست و عدم مراقبت روتین و مناسب از ساقه و فولیکول مو است. این آسیبها اغلب ناشی از عادتهای روزمره و استفاده غلط از ابزارها و محصولات مراقبتی هستند که به مرور زمان، سلامت موها را به شدت تضعیف میکنند.
- تاثیر شامپو بر ریزش مو بسیار زیاد است، شامپوهای حاوی سولفات قوی، رنگهای شیمیایی مکرر یا محصولات حالتدهنده سنگین، میتواند باعث خشکی بیش از حد مو، تحریک پوست سر و تضعیف کوتیکول مو شود.
- برس زدن شدید و نادرست، بهویژه زمانی که موها خیس و آسیبپذیر هستند، منجر به پارگی فیزیکی و شکستگی ساقه مو میشود؛ موهای خیس را باید با شانههای دندانه درشت و با ملایمت باز کرد.
- استفاده بیش از حد از حرارت است؛ اتوی مو، بابلیس یا سشوارهای با دمای بسیار بالا، رطوبت حیاتی مو را از بین برده و باعث تخریب ساختار پروتئینی کراتین میشوند. این حرارت شدید، موها را شکننده، خشک و مستعد شکستگی در طول ساقه میکند.
- بستن موها به صورت بسیار سفت و کششی مثل بافتهای محکم یا مدلهای دم اسبی بسیار کشیده فشار زیادی به فولیکول وارد میکند و در طولانیمدت، میتواند منجر به نوعی ریزش دائمی به نام آلوپسی کششی شود.
تاثیر عوارض داروها در ریزش مو
مصرف بعضی از داروها، به ویژه آنهایی که بر تقسیم سلولی یا تعادل هورمونی بدن تأثیر میگذارند، به عنوان یک عامل مهم و قابل شناسایی در ریزش مو مطرح است که شدت آن میتواند از ریزش خفیف و موقتی تا ریزش شدید و گسترده متغیر باشد. برجستهترین مهم ترین این داروها در ریزش مو، داروهای شیمی درمانی هستند که با هدف قرار دادن و تخریب سلولهایی که به سرعت تقسیم میشوند مانند سلولهای سرطانی به سلولهای فعال فولیکول مو نیز آسیب میرسانند و منجر به نوعی ریزش مو به نام آناژن افلوویوم میشوند که در آن، موها به صورت ناگهانی و گسترده ریزش میکنند، هرچند که معمولاً پس از پایان دوره درمان، رشد مجدد موها آغاز میشود.
علاوه بر این، داروهایی که بر تعادل هورمونی اثر میگذارند، مانند برخی قرصهای ضدبارداری یا داروهای مورد استفاده در هورموندرمانی جایگزین، میتوانند در افراد مستعد از نظر ژنتیکی، ریزش مو را تحریک کنند و حتی تغییر ناگهانی در دوز یا قطع این داروها نیز میتواند با ایجاد شوک هورمونی، باعث ریزش نوع تلوژن افلوویوم شود. همچنین، دستههای دارویی دیگری نظیر برخی داروهای ضد افسردگی، تثبیتکنندههای خلق و خو، رقیقکنندههای خون و دوزهای بالای ویتامین A نیز گزارش شدهاند که بر چرخه رشد مو تأثیر گذاشته و ریزش مو را تحریک میکنند.
راه های پیشگیری از ریزش مو
در کنار شناخت عوامل پیچیده ژنتیکی، هورمونی و محیطی، اجرای برخی راهکارهای ساده و مؤثر در روتین روزمره، نقش تعیینکنندهای در پیشگیری و کاهش سرعت ریزش مو دارد. این اقدامات باعث حفظ سلامت و استحکام موها در بلندمدت میشوند و شامل موارد زیر هستند:
- مصرف یک رژیم غذایی سالم و متنوع
- استفاده از محصولات استاندارد و شامپوهای مناسب مو
- اجتناب از استفاده از حرارت بیش از حد برای مو
- مراقبت مناسب از مو و جلوگیری از شکنندگی آنها
- کاهش استرس و اضطراب با روشهای مختلف مانند مدیتیشن و یوگا
روش های درمانی ریزش مو
هنگامی که فرد با مشکل ریزش مو مواجه میشود میتواند برای جلوگیری از ریزش مو از روشهای درمانی علمی و اثباتشده استفاده کرد. انتخاب بهترین روش درمانی به علت اصلی ریزش مو ژنتیک، هورمون، التهاب یا کمبود بستگی دارد و این روشها شامل موارد زیر هستند:
- مصرف مکملهای موجود در بازار برای تقویت موها
- استفاده از محصولات مخصوص رشد و تقویت مو
- مراجعه به پزشک جهت تجویز داروهای مناسب
- انجام روشهای جراحی مانند کاشت مو
نتیجه گیری
دلایل ریزش مو بسیار متنوع هستند و به عوامل ژنتیکی، محیطی و شیوه زندگی برمیگردند. از آنجا که موها نمادی از زیبایی و جذابیت هستند، حفظ و مراقبت از سلامت آنها اهمیت بسیاری دارد. برای مقابله مؤثر با این چالش، لازم است که راه حل های مناسب انتخاب شود و در صورت لزوم، مشورت با متخصص پوست و مو برای تشخیص دقیق عوامل زمینهای و آغاز درمانهای هدفمند است.
دیدگاه کاربران